Dziś Wielka Sobota

foto: Filip Blazejowski/Gazeta Polska

Wielka Sobota jest dniem wyciszenia i oczekiwania na przyjście Jezusa Chrystusa. Od wczesnych godzin rannych katolicy adorują Najświętszy Sakrament w przygotowanej do tego celu kaplicy zwanej Grobem Pańskim. Tradycyjnie przy Grobie Pańskim czuwają ministranci, harcerze, a niekiedy również strażacy w galowych mundurach. Wierni przychodzą do kościoła by poświęcić pokarmy, które znajdą się na świątecznym stole. Tym samym w Kościele katolickim kończy się czas postu.

Tradycyjnie w tym dniu błogosławi się pokarmy na stół wielkanocny. Katolicy przychodzą do kościołów z koszykami wypełnionymi jajkami, chlebem, wędliną. Warto zaznaczyć, że dobór potraw w koszyku nigdy nie był przypadkowy. Zestaw tych darów zmieniał się, ograniczano ich ilość do siedmiu. Potraw w koszyku może być więcej, ale tych siedem powinno się w nim znaleźć przede wszystkim. Symbolizują bowiem treść chrześcijaństwa:

Chleb – był i jest podstawowym pokarmem, niezbędnym do życia. Przedstawia Ciało Chrystusa;
Jajko – dowód odradzającego się życia, symbol zwycięstwa nad śmiercią;
Sól – minerał życiodajny, dawniej posiadający moc odstraszania wszelkiego zła. Bez soli nie ma życia. To także oczyszczenie, samo sedno istnienia i prawdy;
Wędlina – zapewnia zdrowie i płodność;
Ser – symbol zawartej przyjaźni między człowiekiem a siłami przyrody, stanowi gwarancję rozwoju stada zwierząt domowych;
Chrzan – był starym ludowym znamieniem wszelkiej siły i fizycznej krzepy, zapewniał skuteczność współdziałając z innymi potrawami;
Ciasto – symbol umiejętności i doskonałości. Powinien być to wypiek własny. Ciasto reprezentowane było głównie przez wielkanocne baby.

Koszyk powinien być zrobiony z wikliny, słomy lub sosnowych łubów. Wyścielony serwetą, ozdobiony bielą koronek i zielenią bukszpanu lub gałązek borówki, był wyrazem wielkiej radości. W koszyczku często znajduje się też cukrowy baranek – symbol zmartwychwstałego Jezusa.

W Wielką Sobotę w Kościele katolickim, podobnie jak w Wielki Piątek, nie są odprawiane msze. Wielka Sobota kończy się po zapadnięciu zmroku (przejęto z tradycji żydowskiej, w której po zmroku rozpoczyna się nowy dzień). Po zapadnięciu zmroku odprawiana jest msza Wigilii Paschalnej, ale są to już obchody Niedzieli Wielkanocnej.

Wieczorem rozpoczynają się obchody Wigilii Paschalnej — w myśl przepisów liturgicznych jej ceremonie należą już jednak do Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego. Kończy się adoracja przy Grobie Pańskim. Najświętszy Sakrament zostaje przeniesiony do tabernakulum, a umieszczaną w niektórych grobach figurę Chrystusa zdjętego z krzyża należy przykryć białym płótnem; obok pojawia się posąg Chrystusa zmartwychwstałego.

W kościele gasną światła, bo wigilia jest oczekiwaniem na zmartwychwstanie Chrystusa. Bogata liturgia Wigilii Paschalnej, stanowiącej centralny fragment, trwającego od czwartku Triduum Paschalnego, składa się z czterech części.

Obchody zmartwychwstania Jezusa Chrystusa rozpoczynają się po zapadnięciu zmroku. Przed kościołem rozpala się ognisko, którego płomienie zostają poświęcone przez kapłana, ubranego w białe szaty. Następnie od poświęconego ognia zapala się paschał (dużą świecę), symbolizujący Chrystusa, czyli Światłość świata, co ma uzmysławiać, że dokonała się Pascha, przejście z mroku do jasności, ze śmierci do życia.

W uroczystej procesji paschał zostaje wniesiony do świątyni i umieszczony w ozdobnym świeczniku. Po trzykrotnym śpiewie kapłana: „Światło Chrystusa” i odpowiedzi wiernych: „Bogu niech będą dzięki” — zgromadzeni mogą zapalić swoje świece. Liturgia światła kończy się odśpiewaniem tzw. Orędzia paschalnego, czyli modlitwy dziękczynno-uwielbiającej, która wysławia łaskę zbawienia.

Liturgia słowa Wigilii Paschalnej jest wyjątkowo rozbudowana. W pełnej wersji składa się ona z dziewięciu czytań, przeplatanych psalmami i modlitwą. Pierwsze siedem czytań pochodzi ze Starego Testamentu. Cykl czytań starotestamentowych kończy się bożą obietnicą oczyszczenia i przemiany człowieka.

W tym momencie zapala się światła na ołtarzu, uderza się w dzwony, a celebrans intonuje hymn „Chwała na wysokości Bogu”. Po nim następuje czytanie z Listu św. Pawła do Rzymian, który mówi o tym, że chrzest zapewnia wiernym uczestnictwo w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa. Po radosnym Alleluja czytany jest tekst Ewangelii o pustym grobie. Liturgię słowa zamyka homilia.

Trzecia część uroczystości Wigilii Paschalnej, poświęcona jest tajemnicy sakramentu chrztu. Liturgię chrzcielną poprzedza odśpiewanie Litanii do Wszystkich Świętych, która podkreśla jedność Kościoła.Przebieg liturgii eucharystycznej nie odbiega w swym zasadniczym kształcie od normalnej mszy świętej. Uroczystości Wigilii Paschalnej kończą się komunią świętą i uroczystym błogosławieństwem. Ostatnim akcentem jest wezwanie do udziału w procesji rezurekcyjnej, która w warunkach polskich bywa przenoszona na niedzielny poranek.